Интернет-алаяқтық – қазіргі қоғамда кеңінен таралып келе жатқан, азаматтардың мүлкіне ғана емес, психологиялық жай-күйіне де кері әсерін тигізетін заманауи қылмыс түрлерінің бірі. Осыған байланысты Түркістан облысы полиция департаменті тарапынан тұрғындарды киберқауіпсіздік негіздеріне үйрету, алаяқтық әрекеттердің алдын алу және азаматтардың цифрлық ортада қауіпсіздік деңгейін арттыру мақсатында жүйелі түрде профилактикалық шаралар ұйымдастырылуда.

Солардың бірі – облыс орталығында орналасқан «Түркістан-Ахмет Ясауи» мешітінде өткен түсіндірме жұмыстары. Іс-шараны Түркістан облысы полиция департаментінің Киберқылмысқа қарсы іс-қимыл басқармасының қызметкерлері ұйымдастырды. Жиналған қауымға интернет алаяқтарының әрекет ету тәсілдері, заманауи алаяқтық схемалар мен оларға қарсы тұру жолдары егжей-тегжейлі түсіндірілді.

Аталған шараға 2500-ге жуық адам қатысып, олар киберқылмыстардың кең таралған түрлері туралы, сондай-ақ өздерін қорғау жолдары жайында құнды ақпарат алды. Полицейлер қазіргі таңда алаяқтардың адамдарды алдау үшін түрлі айла-шарғы қолданатынын айтып өтті. Соның ішінде:

• Жалған банктік қызметкерлерден қоңырау шалу;

• Онлайн сауда платформаларында сатушы немесе сатып алушы ретінде байланысқа шығу;

• «Микрокредитіңіз мақұлданды» деген сынды хабарламалар жіберу;

• Мемлекеттік бағдарламаға қатысу үшін «алдын ала төлем» талап ету;

• Бейтаныс сілтемелер арқылы зиянды қосымшалар орнатуға итермелеу;

• Жалған инвестициялық жобаларға шақыру сияқты көптеген әдістер бар екені айтылды.

Полицейлер онлайн төлемдер кезінде абай болуға, кез келген күмәнді сілтемелерге өтпеуге, бейтаныс адамдармен жеке және банктік деректермен бөліспеуге кеңес берді. Қатысушыларға интернет-алаяқтықтың белгілерін ажырату жолдары мен оларға ұшыраған жағдайда қайда жүгіну керектігі де түсіндірілді.

Сонымен қатар тәртіп сақшылары тарапынан ақпараттық жадынамалар мен парақшалар таратылып, қатысушыларға киберқауіпсіздіктің қарапайым ережелері жазылған нұсқаулықтар берілді. Бұл жадынамаларда алаяқтық әрекеттерден қорғану жолдары, шұғыл әрекет ету бойынша нұсқаулықтар және байланыс орталықтарының нөмірлері көрсетілген.

Мұндай түсіндіру шаралары әсіресе жасы үлкен азаматтар мен интернетті жиі пайдаланбайтын адамдар үшін өте маңызды. Себебі интернет-алаяқтар көбіне технологиямен жақсы таныс емес, қарапайым тұрғындарды нысанаға алады. Сол себепті де қоғамның барлық мүшелерін ақпараттандыру, интернеттегі қауіпсіздік мәдениетін қалыптастыру – киберқылмыстың таралуын азайтудың басты жолы.

Тәртіп сақшыларының айтуынша, соңғы жылдары интернет-алаяқтық деректері артып келеді. Түркістан облысында 2024 жылы тіркелген интернет-алаяқтықтың кейбір түрлері бойынша қарапайым азаматтар бірнеше миллион теңгеге дейін шығынға ұшыраған жағдайлар болған. Алаяқтар азаматтардың сеніміне кіріп, оларды манипуляция арқылы алдап, банк карталары мен онлайн банкингке қол жеткізу үшін түрлі амалдарды қолданған.

Полицейлер бұл жағдайларды болдырмаудың бірден-бір жолы – қаржылық сауаттылық пен интернеттегі қауіпсіздік ережелерін жетік білу екенін атап өтті. Олар азаматтарға мынадай негізгі ережелерді үнемі есте сақтауға кеңес береді:

• Бейтаныс нөмірлерден келген қоңырауларға сенбеу;

• Банк қызметкері ретінде хабарласқандарға жеке деректерді бермеу;

• Онлайн сауда кезінде тек тексерілген сайттарды пайдалану;

• Әлеуметтік желілердегі күмәнді аккаунттардан сақ болу;

• Телефонға белгісіз қолданбаларды жүктемеу;

• Құпиясөздер мен SMS-кодтарды ешкімге айтпау.

Іс-шара соңында полиция қызметкерлері қатысушылардың сұрақтарына жауап беріп, нақты мысалдар арқылы түсіндірмелер жүргізді. Қатысушылар өз тарапынан алғыстарын білдіріп, мұндай шаралардың жиі өткізілуі қажеттігін атап өтті. Түркістан облысы Полиция департаментінің өкілдері бұл бағыттағы жұмыстардың алдағы уақытта да жалғасатынын және киберқауіпсіздік саласындағы тұрғындардың білім деңгейін арттыру мақсатында түрлі форматтағы іс-шаралар ұйымдастырылатынын жеткізді.

Қорыта айтқанда, интернет – біздің өміріміздің ажырамас бір бөлігіне айналғанымен, онда түрлі қауіп-қатерлер де қатар жүруде. Ал интернет алаяқтарының құрбанына айналмау – әр адамның өз қолында. Сол себепті ақпараттық технологиялармен жұмыс істеу мәдениетін қалыптастырып, қауіпсіздік ережелерін сақтап жүру – барша азаматтың басты міндеті. Түркістан облысы полиция департаменті әрбір азаматты сақ болуға, күдік туғызатын жағдайларда бірден құқық қорғау органдарына хабарлауға шақырады.