Түркістан облысы — Қазақстан Республикасының оңтүстігінде орналасқан, халқы көп әрі этномәдени әртүрлілігімен ерекшеленетін өңір. Өкінішке орай, әлеуметтік проблемалардың бірі ретінде зорлық-зомбылықтың мәселесі айтарлықтай өзекті болып отыр. Бұл мәселе қоғамның тұрақтылығына, азаматтардың қауіпсіздігіне тікелей қауіп төндіреді және оны шешу бағытындағы құқық қорғау органдарының, әкімшілік және қоғамдық ұйымдардың жұмысы ерекше маңызға ие.

1. Статистикалық деректер

2024 жылдың алғашқы жартыжылдығында Түркістан облысында зорлық-зомбылық фактілері бойынша тіркелген құқық бұзушылықтардың саны өткен жылмен салыстырғанда шамамен 7%-ға өскені байқалды. Бұл көрсеткіш облыс көлеміндегі құқық қорғау органдарының деректеріне негізделген. Атап айтқанда, отбасы ішінде зорлық-зомбылыққа қатысты хабарламалар көптеп түсіп, олардың жалпы көлеміндегі үлесі 40%-дан асқан. Сонымен қатар, балалар мен әйелдерге қатысты зорлық-зомбылықтың саны артқан, бұл ерекше алаңдаушылық туғызады.

Ең жиі кездесетін зорлық-зомбылық түрлері – физикалық және психологиялық қысым, отбасыдағы жанжалдар, еркінен тыс мәжбүрлеу жағдайлары. Түркістан облысының әлеуметтік-экономикалық жағдайы мен дәстүрлі мәдени ерекшеліктері кейбір аудандарда мәселенің күрделенуіне әсер етіп отыр.

2. Зорлық-зомбылықтың себептері мен ерекшеліктері

Зорлық-зомбылықтың негізінде әлеуметтік, экономикалық, психологиялық және мәдени факторлар жатыр. Облыста жұмыссыздық деңгейінің салыстырмалы жоғары болуы, тұрмыстық жағдайдың төмендігі, білім деңгейінің жетіспеушілігі зорлық-зомбылық жағдайларының өсуіне әсер етеді. Сондай-ақ, дәстүрлі отбасы құндылықтарының сақталмауы, қоғамдағы кейбір стереотиптер әйелдер мен балаларға қатысты зорлық-зомбылықтың жиі қайталануына себепкер болады.

Облыстағы ауылдық жерлерде бұл мәселе қалаға қарағанда күрделі болып келеді. Мұнда құқық қорғау органдарының қолжетімділігі төмен, ақпараттық-түсіндіру жұмыстары жеткіліксіз жүргізіледі, қоғамда ашық талқылауға жатпайтын тақырып болып саналады. Бұл зорлық-зомбылық құрбандарының көмекке жүгінуін қиындатады.

3. Құқық қорғау органдарының қызметі

Түркістан облысы полиция департаменті зорлық-зомбылыққа қатысты құқық бұзушылықтардың алдын алу мен жою бағытында жүйелі жұмыстар атқаруда. 2024 жылы арнайы жедел-профилактикалық іс-шаралар кешені ұйымдастырылып, оның нәтижесінде зорлық-зомбылық фактілері бойынша 15%-ға артық қылмыстар ашылды.

Полиция қызметкерлері зорлық-зомбылықтың алдын алу үшін тұрғындармен тұрақты кездесу өткізіп, түсіндіру жұмыстарын жүргізуде. Арнайы мобильді топтар құрылған, олар ауыр жағдайдағы отбасыларға жедел көмек көрсетеді. Сонымен қатар, қылмыстың алдын алу мақсатында құқық қорғау органдары қоғамдық ұйымдармен және білім беру мекемелерімен бірлесе жұмыс істеп, заң бұзушылыққа қарсы науқандар жүргізуде.

4. Әкімшілік және қоғамдық шаралар

Облыс әкімдігі зорлық-зомбылыққа қарсы кешенді стратегия әзірлеп, оны жүзеге асыруға бағытталған әлеуметтік бағдарламаларды іске қосуда. Мысалы, отбасылық дағдарыс орталықтары ашылып, психологиялық және құқықтық көмек көрсету жүйесі жетілдірілді. Бұл орталықтар зорлық-зомбылық құрбандарына қауіпсіздік пен қолдау ұсынады, оларға арнайы консультациялар мен реабилитация жүргізіледі.

Қоғамдық ұйымдар да зорлық-зомбылыққа қарсы күресте белсенділік танытуда. Олар ақпараттық-түсіндіру науқандарын ұйымдастырып, құқықтық білім беру курстарын өткізіп, еріктілер арқылы құрбандарға көмек көрсетеді. Сонымен қатар, жергілікті БАҚ-та зорлық-зомбылыққа қарсы бағдарламалар тұрақты түрде жарық көруде.

5. Білім беру саласындағы жұмыс

Мектептер мен колледждерде зорлық-зомбылықты алдын алу тақырыбында арнайы сабақтар мен тренингтер өткізіледі. Оқушылар мен студенттер арасында толеранттылықты, құқықтық сауаттылықты арттыруға бағытталған жобалар қолға алынған. Жастарға психологиялық қолдау көрсету, олардың жеке тұлға ретінде дамуына жағдай жасау зорлық-зомбылықтың төмендеуіне ықпал етеді.

6. Қиындықтар мен болашақтағы міндеттер

Зорлық-зомбылықты толық жою – күрделі және көпқырлы міндет. Түркістан облысында ақпараттық түсіндіру жұмыстарының жеткіліксіздігі, кейбір аудандарда әлеуметтік инфрақұрылымның әлсіздігі, құқық қорғау органдарының кейде ресурстар тапшылығы сынды мәселелер бар. Сонымен қатар, қоғамда зорлық-зомбылыққа қатысты кейбір стереотиптер мен түсініктер күрделі проблема болып қалуда.

Алайда, облыс әкімдігі мен құқық қорғау органдары осы проблемаларды шешуге бағытталған кешенді шараларды жалғастыруда. Болашақта зорлық-зомбылықты азайту үшін құқықтық мәдениетті арттыру, әлеуметтік қолдау жүйесін нығайту, білім беру мен ақпараттық науқандарды кеңейту маңызды болып табылады.

Қорытынды

Түркістан облысында зорлық-зомбылық мәселесі қоғамның әлеуметтік тұрақтылығына тікелей әсер ететін күрделі мәселе болып отыр. Статистикалық деректер зорлық-зомбылық жағдайларының өсуін көрсетсе де, құқық қорғау органдарының және әкімшілік ұйымдардың белсенді жұмысы бұл мәселені шешуге бағытталған нақты қадамдар жасалып жатқанын айқындайды. Әлеуметтік қолдауды күшейту, құқықтық білімді арттыру және қоғамдық сананы өзгерту арқылы өңірдегі зорлық-зомбылықтың деңгейін төмендету мүмкіндігі бар.

Қоғамның барлық секторлары – мемлекеттік органдар, құқық қорғау құрылымдары, қоғамдық ұйымдар мен тұрғындар бірлесіп әрекет еткен жағдайда ғана зорлық-зомбылық мәселесін шешуге қол жеткізуге болады. Түркістан облысының тәжірибесі мен жүргізіліп жатқан шаралары осы бағытта тиімді үлгі болып табылады.