Қазіргі жаһандану дәуірінде діни экстремизм мәселесі тек Қазақстанда ғана емес, бүкіл әлемде аса өзекті қауіптердің біріне айналып отыр. Ел ішінде тұрақтылық пен қоғамдық келісімді сақтау мақсатында мемлекет тарапынан жүйелі түрде шаралар қолға алынуда. Бұл ретте Түркістан облысы — этникалық және діни тұрғыдан алуан түрлі өңір ретінде ерекше назарда. Облыста діни экстремизм мен радикалды ағымдардың алдын алу бойынша кешенді әрі көпқырлы жұмыстар жүргізіліп келеді.

1. Жалпы жағдай және тәуекел факторлары

Түркістан облысы – халқы тығыз орналасқан, дәстүрлі ислам дінін ұстанушылар көп өңір. Соңғы жылдары әлеуметтік желілер мен мессенджерлер арқылы таралатын радикалды діни мазмұндағы ақпараттар жастар арасында алаңдаушылық туғызуда. Осыған байланысты облыста діни радикализмнің алдын алу, дәстүрлі емес ағымдардың ықпалынан сақтандыру бағытында көптеген шаралар қабылданып келеді.

2024 жылғы деректерге сүйенсек, облыста деструктивті діни идеологияның ықпалына түскен азаматтар санының азайғаны байқалады. Бұл жүргізіліп жатқан мақсатты саясат пен құқық қорғау органдарының үйлесімді жұмысының нәтижесі.

2. Құқық қорғау органдарының жұмысы

Түркістан облысы Полиция департаментінің экстремизмге қарсы іс-қимыл басқармасы деструктивті діни ағымдармен күресте белсенді жұмыс жүргізуде. 2024 жылдың өзінде радикалды көзқарастарды насихаттаған бірнеше тұлға анықталып, олармен профилактикалық және құқықтық шаралар қолданылған.

Жедел алдын алу шаралары барысында радикалды контент тарататын интернет ресурстар мен әлеуметтік желілерге тұрақты мониторинг жүргізіледі. Құқық қорғау органдары ҚР Қылмыстық кодексінің 174, 256-баптары бойынша (әлеуметтік алауыздықты қоздыру, терроризмді насихаттау) құқық бұзушылықтар бойынша сотқа дейінгі тергеулер жүргізіп келеді.

3. Ақпараттық-түсіндіру жұмыстары

Діни экстремизмнің алдын алуда ақпараттық-түсіндіру жұмыстарының маңызы зор. Түркістан облысында «Дін мәселелерін зерттеу орталығы» мен жергілікті ақпараттық-түсіндіру топтары (АТТ) халықпен тұрақты кездесулер өткізіп, дәстүрлі дін мен деструктивті ағымдардың айырмашылығын түсіндіруде.

2024 жылы облыс бойынша 2500-ден астам ақпараттық іс-шара ұйымдастырылып, оған 100 мыңнан астам азамат қамтылды. Бұл кездесулер мектептерде, колледждерде, ЖОО-да, мешіттерде, сондай-ақ еңбек ұжымдарында өтті. Діни сауаттылықты арттыру мақсатында жергілікті арналар мен әлеуметтік желілер арқылы бейнероликтер, арнайы бағдарламалар мен сұхбаттар ұсынылды.

4. Діни білім беру мен кадрлық саясат

Жастардың радикалды ағымдарға тартылуы көбіне діни білімнің жетіспеушілігінен туындайды. Осыған байланысты Түркістан облысында діни білім беру жүйесін жетілдіру мақсатында нақты шаралар қабылдануда. Мектептерде «Зайырлы қоғам және дін» пәні оқытылады, ал жоғары оқу орындарында дінтану мамандығы бойынша мамандар даярлануда.

Мүфтиятқа қарасты мешіт имамдарына арналған қайта даярлау және біліктілік арттыру курстары тұрақты түрде ұйымдастырылады. Бұл діни қызметкерлердің экстремизмге қарсы иммунитетін қалыптастырып, халықпен сауатты жұмыс жүргізуіне жол ашады.

5. Радикалданған азаматтарды оңалту және қайта әлеуметтендіру

Облыста радикалды ағымдардың ықпалына түскен азаматтармен жеке жұмыс жүргізетін арнайы мамандар — теологтар, дінтанушылар, психологтар жұмыс істейді. Олар теріс идеологияға берілген азаматтармен жеке кездесу өткізіп, түсіндіру жұмыстарын жүргізеді. 2023-2024 жылдары осы бағытта 600-ден астам азаматпен жеке оңалту жұмыстары жүргізілген.

Оңалтылған азаматтар қоғамға қайта бейімделіп, еңбекке тартылып, кейбірі кәсіби білім алып, заңды жұмысқа орналасқан. Бұл — мемлекеттің тек жазалау емес, қайта тәрбиелеу және қоғамға қайтару бағытындағы ізгі саясатының нәтижесі.

6. Жастармен жұмыс және әлеуметтік жобалар

Жастар — экстремизмнің басты нысаны. Осыған байланысты Түркістан облысында жастар арасында рухани-адамгершілік тәрбие беру, патриотизмді қалыптастыру мақсатында әлеуметтік жобалар жүзеге асырылуда. Жастар ресурстық орталықтары, еріктілер қозғалыстары, шығармашылық және спорттық үйірмелер арқылы жастардың бос уақытын тиімді ұйымдастыру жолға қойылған.

Сонымен қатар, TikTok, Instagram, YouTube сияқты платформаларда жастарға арналған заманауи форматтағы бейнематериалдар мен түсінікті тілде контенттер әзірленіп, деструктивті идеологиямен күресудің жаңа тәсілдері қолданылып келеді.

7. Қоғамдық ұйымдардың рөлі

Түркістан облысында азаматтық сектор да діни экстремизммен күресте маңызды рөл атқаруда. Үкіметтік емес ұйымдар (ҮЕҰ), әйелдер және жастар ұйымдары ақпараттық жұмыстар жүргізіп, халық арасында діни төзімділік пен құқықтық мәдениетті дамытуда. Олармен бірлескен жобалар аясында дөңгелек үстелдер, форумдар, тренингтер өткізілуде.

Қорытынды

Түркістан облысында діни экстремизмнің алдын алу және оған қарсы іс-қимыл бағытында ауқымды, жүйелі әрі кешенді жұмыстар жүргізілуде. Құқық қорғау органдарының, әкімдік құрылымдарының, білім беру мекемелерінің және қоғамдық ұйымдардың бірлескен әрекеттері өңірдегі діни тұрақтылықты қамтамасыз етуге ықпал етіп отыр.

Болашақта бұл жұмысты заманауи технологияларды қолдана отырып кеңейту, жастармен жұмысты күшейту, құқықтық және діни сауаттылықты арттыру арқылы діни радикализмге қарсы иммунитетті нығайту қажет. Түркістан облысының тәжірибесі — еліміздегі басқа өңірлер үшін үлгі бола алатын табысты модельдердің бірі.